లాతూర్
లాతూరు లేదా లాతూర్ (ఆంగ్లం:Latur) మహారాష్ట్ర రాష్ట్రంలోని ఒక నగరం మరాఠ్వాడ ప్రాంతంలోని అతిపెద్ద నగరాల్లో ఒకటి. ఇది లాతూర్ జిల్లా లాతూర్ తాలూకా పరిపాలనా ప్రధాన కార్యాలయం. ఈ నగరం పర్యాటక కేంద్రంగా ఉడ్గిర్ కోట ఖరోసా గుహలతో సహా అనేక చారిత్రక కట్టడాలు ఉన్నాయి. లాటూర్‌లోని ప్రజలను లాతుర్కర్ అంటారు. లాతూర్‌లో ఎక్కువగా మాట్లాడే భాష మరాఠీ . నగరం విద్య నాణ్యత మహారాష్ట్ర నలుమూలల నుండి విద్యార్థులను ఆకర్షిస్తుంది.
లాతూర్ Latur | |
|---|---|
| దస్త్రం:Satyamjaite.jpg | |
| Nickname: లతల్లూరు | |
  లాతూర్ Latur భారతదేశంలోని మహారాష్ట్రలో | |
| Coordinates: 18°24′N 76°34′E / 18.40°N 76.56°E | |
| దేశం |  భారతదేశం |
| Named for | లట్టలురా |
| Demonym | లాతుర్కర్ |
| భాషలు | |
| • అధికారిక | మరాఠీ[1] |
| Time zone | UTC+5:30 (IST) |
| పిన్‌కోడ్ |
|
| Telephone code | 91-02382 |
| Vehicle registration | MH-24 |
చరిత్ర
మార్చులాతూర్కు పురాతన చరిత్ర ఉంది, ఇది బహుశా రాష్ట్రకూట కాలం నాటిది. ఇది పాలించిన రాష్ట్రకూటులు ఒక శాఖకు సామంతుల నివాసంగా ఉండేది. డెక్కన్ సా.శ. 753 నుండి 973 వరకు మొట్టమొదటి రాష్ట్రకూట రాజు, దంతిదుర్గా, లాటూర్ పురాతన పేరు లత్తలూరు నుండి. లాతూర్‌కు చారిత్రాత్మక పేరుగా రత్నాపూర్‌ను కూడా పేర్కొన్నారు.[2]
రాష్ట్రకూట రాజు అమోఘవర్ష లాతూర్ నగరాన్ని అభివృద్ధి చేశాడు. సా.శ. 753 లో బాదామిలోని చాళుక్యుల తరువాత వచ్చిన రాష్ట్రకూటలు తమను లత్తలూరు నివాసితులు అని పిలిచారు.ఇది శతాబ్దాలుగా, శాతవాహనులు, సాకులు, చాళుక్యులు, దేయోగిరి యాదవులు, ఢిల్లీ సల్తానేట్ దౌలతాబాద్, మహారాష్ట్ర సుల్తాన్లు, దక్షిణ భారతదేశంలోని బహమనీ పాలకులు, ఆదిల్‌షాహి మొఘలులచే విభిన్నంగా పాలించారు.లాతూర్ పాప్వినాషక్ ఆలయంలో 12 వ శతాబ్దపు రాజు సోమేశ్వర III శాసనం కనుగొనబడింది. ఆ శాసనం ప్రకారం, ఆ సమయంలో 500 మంది పండితులు లట్లౌర్ (లాటూర్) లో నివసిస్తున్నారని లాతూర్ రాజు సోమేశ్వర్ నగరం అని చెప్పారు.[3]
19 వ శతాబ్దంలో, లాతూర్ రాచరిక రాష్ట్రమైన హైదరాబాద్‌లో భాగమైంది. 1905 లో దీనిని చుట్టుపక్కల ప్రాంతాలతో విలీనం చేసి లాతూర్ తహసీల్ అని పేరు మార్చారు, ఇది ఉస్మానాబాద్ జిల్లాలో భాగమైంది. 1948 కి ముందు, లాతూర్ నిజాం ఆధ్వర్యంలో హైదరాబాద్ రాష్ట్రంలో రజాకార్లు ఖాసిం రిజ్వి, లాతూర్ ఒక భాగం ఉంది. భారత స్వాతంత్ర్యంతో హైదరాబాద్‌ను భారతదేశం స్వాధీనం చేసుకున్న తరువాత, ఉస్మానాబాద్, బొంబాయి ప్రావిన్స్‌లో భాగమైంది. 1960 లో, మహారాష్ట్ర ఏర్పడటంతో, లాతూర్ దాని జిల్లాల్లో ఒకటిగా మారింది. 1982 ఆగస్టు 16 న, ఉస్మానాబాద్ జిల్లా నుండి ప్రత్యేక లాతూర్ జిల్లా ఏర్పుడింది.
భౌగోళికం, వాతావరణం
మార్చులాతూర్ మహారాష్ట్ర- కర్ణాటక రాష్ట్ర సరిహద్దుకు సమీపంలో ఉన్న బాలాఘాట్ పీఠభూమిలో సగటు సముద్ర మట్టానికి 636 మీటర్ల ఎత్తులో ఉంది. ఇది 20 వ శతాబ్దం చివరలో 21 వ శతాబ్దం ప్రారంభంలో పర్యావరణ సమస్య‌తో బాధపడుతున్న సమీప మంజీరా నది నుండి దాని తాగునీటిని పొందుతుంది.[4] దీని ఫలితంగా నీటి నిర్వహణ వ్యూహాన్ని అమలు చేయకపోవడం, 2010 నాటి కరువు సమయంలో నగరానికి సరియైన త్రాగు నీటి సౌకర్యం లేకుండా పోయింది.[5][6]
ఉష్ణోగ్రత: లాతూర్‌లో ఉష్ణోగ్రతలు 13 నుండి 41 °C (55 నుండి 106 °F), శీతాకాలంలో సందర్శించడానికి అత్యంత సౌకర్యవంతమైన సమయం, ఇది అక్టోబరు నుండి ఫిబ్రవరి వరకు. ఇప్పటివరకు నమోదైన అత్యధిక ఉష్ణోగ్రత 45.6 °C (114.1 °F) . నమోదైన అతి తక్కువ ఉష్ణోగ్రత 2.2 °C (36.0 °F) . చల్లని కాలంలో, ఉత్తర భారతదేశం అంతటా పశ్చిమ అవాంతరాల తూర్పు దిశలో అనుబంధంగా జిల్లా కొన్నిసార్లు చల్లని తరంగాల ద్వారా ప్రభావితమవుతుంది, కనిష్ఠ ఉష్ణోగ్రత సుమారు 2 నుండి 4 °C (36 నుండి 39 °F) వరకు పడిపోవచ్చు .[7]
వర్షపాతం: వర్షాకాలం జూన్ నుండి సెప్టెంబరు వరకు వర్షాకాలంలో ఎక్కువగా అధిక వర్షపాతం కురుస్తుంది. వర్షపాతం 9.0 నుండి 693 మి.మీ. నెలకు. సగటు వార్షిక వర్షపాతం 725 మి.మీ. కురుస్తుంది.
లాతూర్ భూకంపం 1993
1993 సెప్టెంబరు 30 న, 3:53 వద్ద స్థానిక సమయం, భారతదేశం లోని మధ్య-పశ్చిమ భాగంలో మహారాష్ట్ర రాష్ట్రంలోని దక్షిణ మరాఠ్వాడా ప్రాంతాన్ని ప్రభావితం చేసిన వినాశకరమైన ఇంట్రాప్లేట్ భూకంపంతో లాటూర్ దాదాపు పూర్తిగా నాశనమైంది-లాతూర్, బీడ్, ఉస్మానాబాద్ పరిసర జిల్లాలతో సహా 400 కి.మీ. ముంబైకి ఆగ్నేయంగా ఉంది, ఫలితంగా భారీ ప్రాణనష్టం జరిగింది. భూకంపం రిక్టర్ మాగ్నిట్యూడ్ స్కేల్‌పై 6.3 తీవ్రతతో ఉంది, సుమారు 12 కి.మీ. లోతైన. పర్యవసానంగా, ఫలితంగా షాక్ తరంగాలు, ముందు గుర్తించబడకుండా ఉండటం వలన ఎక్కువ నష్టం వాటిల్లింది. భూకంపం వల్ల సుమారు 10,000 మంది మరణించారు [8] 30,000 మంది గాయపడ్డారు, ప్రధానంగా రాతి గృహాలు (డాభా భవంతులు) గుడిసెల వల్ల గాడా నిద్రపోతున్న వ్యక్తులపై కుప్పకూలింది. భూకంపం తరువాత, భూకంప మండలాలల్లో ఇండ్లు తిరిగి నిర్మించబడ్డాయి.
జనాభా
మార్చులాతూర్ జనాభా, 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం 396,955. నగరంలోని చాలా మంది నివాసితులు మరాఠీ (జిల్లా జనాభా లెక్కల ప్రకారం 62%, పట్టణ ప్రాంతాలు) మాట్లాడతారు, ఉర్దూ (18%) హిందీ (9%) కూడా విస్తృతంగా మాట్లాడుతున్నారు.
ప్రముఖులు
మార్చు
విలాస్‌రావ్ దేశ్‌ముఖ్ లాతూర్ లోని బాబల్గావ్ గ్రామంలో జన్మించారు. రెండుసార్లు మహారాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రిగా, రెండుసార్లు కేంద్ర మంత్రివర్గంలో మంత్రిగా పనిచేశారు. బోర్డర్ సెక్యూరిటీ ఫోర్స్ ట్రైనింగ్ సెంటర్, చకూర్ విపత్తు నిర్వహణ శిక్షణా సంస్థ వరుసగా 2005, 2008 లో లాతూర్‌లో స్థాపించబడ్డాయి.
వృత్తి విద్య
లాతూర్ వెస్ట్రన్ ఇండియా రీజినల్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ చార్టర్డ్ అకౌంటెంట్స్ ఆఫ్ ఇండియాతో పాటు, ఒక పరీక్షా కేంద్రం, ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ ట్రైనింగ్ ల్యాబ్, రీడింగ్ రూమ్, చార్టర్డ్ అకౌంటెంట్లకు విద్యార్థులకు లైబ్రరీ.
వాణిజ్యం, పరిశ్రమలు
మార్చునగరం ఒక ప్రధాన చెరకు తినదగిన నూనెలు, సోయాబీన్, ద్రాక్ష మామిడి ఉత్పత్తి కేంద్రం. స్థానికంగా పెరిగిన మామిడితో మామిడి చక్కటి మిశ్రమాన్ని కేషర్ అంబాగా అభివృద్ధి చేశారు. లాతూర్ ప్రాంతం ప్రధాన ఉత్పత్తి చమురు విత్తనాలు. కాబట్టి రైతుల ప్రయోజనం కోసం కేశవరావు సోనావనే దల్డా ఫ్యాక్టరీని స్థాపించారు, ఇది ఆసియా మొట్టమొదటి ఆయిల్ మిల్లు సహకార పరంగా ఏర్పాటు చేయబడింది.[9] 1990 వరకు, లాతూర్ ఒక నగరంగా మగ్గుతూ, పారిశ్రామికంగా వెనుకబడి ఉంది. 1960 లో, మరాఠ్వాడ ప్రాంతం మహారాష్ట్రలో విలీనం చేయబడింది. మరాఠ్వాడ ప్రాంతం పారిశ్రామిక అభివృద్ధి ప్రారంభమైన సమయం, నియమించబడిన వెనుకబడిన ప్రాంత ప్రయోజనాల ద్వారా ముందుకు వచ్చింది. వ్యవసాయ ప్రాసెసింగ్, తినదగిన నూనెలు, బయోటెక్, కన్స్యూమర్ డ్యూరబుల్స్, ప్లాస్టిక్ ప్రాసెసింగ్ అల్యూమినియం ప్రాసెసింగ్‌లో చాలా కంపెనీలు లాటూర్‌లో తయారీ కర్మాగారాలను కలిగి ఉన్నాయి; కానీ మెజారిటీ చిన్న మధ్య తరహా వ్యవసాయ పరిశ్రమలు, పారిశ్రామిక పరిశ్రమలు కాదు. లాతుర్ భారతదేశంలో సోయాబీన్ కోసం అతిపెద్ద వాణిజ్య కేంద్రంగా ఉంది. హరిత నగరం మహారాష్ట్రకు చెందిన 'షుగర్ బెల్ట్' అని పిలువబడుతుంది. ఈ జిల్లాలో పదకొండుకు పైగా చక్కెర కర్మాగారాలు ఉన్నాయి, ఇది భారతదేశంలో అత్యధిక చక్కెర ఉత్పత్తి చేసే జిల్లాలలో ఒకటిగా నిలిచింది. దీనికి చమురు విత్తనాలు, వస్తువులు పండ్ల మార్కెట్ కూడా ఉన్నాయి. లాతూర్ ఈ ప్రాంతంలో పదకొండు పెద్ద చక్కెర కర్మాగారాలు ఉన్నాయి. లాతూర్ చక్కెర కర్మాగారాలు చాలావరకు సహకార ప్రాతిపదికన పనిచేస్తాయి .
రవాణా
మార్చురహదారి
లాతూర్ మహారాష్ట్రలోని వివిధ ప్రధాన నగరాలు ఇతర రాష్ట్రాలతో రోడ్ల ద్వారా అనుసంధానించబడి ఉంది. రోడ్ సౌకర్యం అద్భుతమైనది, ముంబై, పూణే, నాగ్‌పూర్, సతారా, కొల్హాపూర్, సాంగ్లి ఔరంగాబాద్‌కు అనుసంధానించే రహదారులను నాలుగు లేన్ల రహదారులకు అప్‌గ్రేడ్ చేస్తున్నారు. లాతూర్ నగరంలో ఒక జాతీయ రహదారి ఉంది, జాతీయ రహదారి 361 (భారతదేశం). ప్రయాణీకుల రవాణా సేవలను జాతీయం చేసే పథకాన్ని 1932 లోనే హైదరాబాద్ రాష్ట్రం ప్రారంభించింది, ఇది ప్రజా రహదారి రవాణా రంగంలో అగ్రగామిగా నిలిచింది, మొదట రైల్వేల సహకారంతో తరువాత ప్రత్యేక ప్రభుత్వ శాఖగా. భారత రాష్ట్రాల పునర్వ్యవస్థీకరణ తరువాత 1961 జూలై 1 నుండి, మరాఠ్వాడ రాష్ట్ర రవాణాను బొంబాయి మహారాష్ట్ర కార్పొరేషన్లో విలీనం చేశారు.[10][11][12] అనేక ఇతర ప్రైవేట్ బస్సు ఆపరేటర్లు రాష్ట్రంలోని అన్ని ప్రాంతాలకు బస్సు సేవలను అందిస్తున్నాయి.
రైలు
మార్చులాటూర్-మిరాజ్ రైల్వే (మీటర్ గేజ్) 629 కి.మీ. ఉంది గ్రేట్ ఇండియన్ పెనిన్సులా రైల్వే నైరుతి విభాగంలో లాతూర్ నగరం నుండి మీరాజ్ వరకు వాయవ్యంగా ఉంది దీనిని 1929 1931 మధ్య నిర్మించారు. స్టేషన్ (కోడ్: LUR ) సెంట్రల్ రైల్వే జోన్ లోని సోలాపూర్ రైల్వే డివిజన్ లోని లాతూర్-మిరాజ్ విభాగంలో ఉంది. లాతూర్ రోడ్ వద్ద వికారాబాద్-లాటూర్-రోడ్-పార్లి ట్రంక్ మార్గం నుండి వెలువడే మన్మద్-కాచెగూడ బ్రాడ్-గేజ్ రైల్వే మార్గం లాటూర్ జిల్లాలో ట్రాఫిక్ ముఖ్యమైన ధమని. ఇది ఔరంగాబాద్ హైదరాబాద్ మధ్య లింకుగా కూడా పనిచేస్తుంది. లాతూర్‌లో బెంగళూరు, ముంబై, పూణే, నాగ్‌పూర్, మన్మద్, ఔరంగాబాద్, నాందేడ్, పర్భాని, పార్లి వైజ్నాథ్, ఉస్మానాబాద్, ముద్ఖేడ్, ఆదిలాబాద్, బసర్, నిజామాబాద్, నాసిక్ కాచిగూడలతో రైలు సౌకర్యం ఉంది.
విమానాశ్రయం
మార్చులాటూర్కు 12 కి.మీ. చిన్చోలిరౌవాడికి సమీపంలో ఉన్న లాతూర్ విమానాశ్రయం సేవలు అందిస్తుంది. నగరానికి వాయవ్యంగా. విమానాశ్రయ సౌకర్యాలలో విమాన ఇంధనం, నావిగేషనల్ సహాయంతో రాత్రి ల్యాండింగ్, విమానం పార్కింగ్, క్యాట్ VII విమానాశ్రయం అగ్నిమాపక రెస్క్యూ సర్వీస్ ఉన్నాయి. చక్కటి సన్నద్ధమైన టెర్మినల్ భవనంలో విఐపి లాంజ్‌లు, బయలుదేరే రాక లాంజ్‌లు, ట్రాన్సిట్ సూట్లు తాత్కాలికంగా ఆపివేసే క్యాబిన్లు, సందర్శకుల నిరీక్షణ ప్రాంతం ఫలహారశాల ఉన్నాయి.
చిత్రమాలిక
మార్చు-
విరాట్ హనుమాన్ ఆలయం -
మహారాష్ట్రలోని లాతూర్ లోని బుద్ధ గార్డెన్ ఆలయంలో బుద్ధ విగ్రహం -
గంజ్ గోలై దేవాలయం -
గంజ్ గోలై
మూలాలు
మార్చు- ↑ "ఆర్కైవ్ నకలు". Archived from the original on 2020-11-24. Retrieved 2021-01-13.
- ↑ "Latur District Map: History of Latur". Maps of India. Archived from the original on 10 May 2016.
- ↑ Deshmukh, Pranav (20 August 2020). "Latur chya itihasacha paiilu 86 varshanantar ujedat". Sakal paper-Today Latur.
- ↑ "In dry Latur, villagers revive a dead river". The Times of India. 10 May 2016. Archived from the original on 10 May 2016.
- ↑ "Latur Drinking Water Crisis highlights absence of Water Allocation Policy and Management". South Asia Network on Dams, Rivers and People. 20 April 2016.
- ↑ Gokhale, Nihar (8 September 2015). "Water supply once a month: lessons to be learnt from Latur". Catch News (Rajasthan Patrika Group). Archived from the original on 11 September 2015.
- ↑ Maharashtra government web site Archived 13 ఫిబ్రవరి 2009 at the Wayback Machine
- ↑ "The September 29, 1993, M6.4 Killari, Maharashtra Earthquake in Central India, EERI Newsletter, Vol. 28, No. 1, January 1994" (PDF). Retrieved 15 March 2016.
- ↑ "Ex-minister Keshavrao Sonawane dead". Mumbai Mirror. Retrieved 18 April 2015.
- ↑ "Maharashtra State Road Transport Corporation".
- ↑ "MSRTC - Maharashtra State Road Transport Corporation: History". Maharashtra State Road Transport Corporation. Archived from the original on 10 January 2016.
- ↑ "Latur Division". Maharashtra State Road Transport Corporation.