మేజర్ ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న పురస్కారం
ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్ రత్న పురస్కారం, భారత దేశంలో అత్యున్నత క్రీడా పురస్కారం. భారత మాజీ ప్రధాని కీ.శే. రాజీవ్ గాంధీ జ్ఞాపకార్థం 1991-92 లో ఈ పురస్కారం ప్రారంభింపబడింది. ఒక ప్రశంసాపత్రం, ఒక పతకం, నగదు ఈ పురస్కారం లోని భాగాలు.
| ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న | ||
 | ||
| పురస్కారం గురించి | ||
|---|---|---|
| ఎలాంటి పురస్కారం | ఫౌర | |
| విభాగం | క్రీడా పురస్కారం వ్యక్తిగతం లేదా జట్టుకు | |
| వ్యవస్థాపిత | 1991–1992 | |
| మొదటి బహూకరణ | 1991–1992 | |
| బహూకరించేవారు | భారత ప్రభుత్వం | |
| నగదు బహుమతి | ₹750,000 | |
| వివరణ | భారతదేశంలో అత్యధిక క్రీడా గౌరవం | |
| మొదటి గ్రహీత(లు) | విశ్వనాథన్ ఆనంద్ | |
| క్రితం గ్రహీత(లు) | యోగేశ్వర్ దత్, Vijay Kumar | |
| Award Rank | ||
| none ← ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న → అర్జున అవార్డు | ||
ఒలింపిక్స్, ఆసియాడ్, కామన్‌వెల్త్ క్రీడల్లో గాని, బిలియర్డ్స్, స్నూకర్, క్రికెట్, చదరంగం వంటి క్రీడల్లో గానీ అత్యుత్తమ ప్రదర్శన కనబరిచిన క్రీడాకారునికి లేక జట్టుకు ఈ పురస్కారం ఇస్తారు. సాధారణంగా, పురస్కారం ప్రకటించేందుకు ఒక సంవత్సరం ఏప్రిల్ 1 నుండి మరుసటి సంవత్సరం మార్చి 31 వరకు కనబరచిన ప్రదర్శనలను లెక్కిస్తారు. క్రీడలు, యువజన వ్యవహారాల మంత్రిత్వ శాఖ ఈ పురస్కార విజేతను నిర్ణయించేందుకు క్రీడలతో సంబంధమున్న వారితో కూడిన ఒక బృందాన్ని నియమిస్తుంది. ఏదైనా సంవత్సరం ప్రదర్శనలు ఆశించిన విధంగా లేవని ఎంపిక బృందం భావిస్తే ఆ ఏటికి పురస్కార ప్రధానం జరగదు.
ఖేల్ రత్న పురస్కారం 1991 నుండి 2021 వరకు మాజీ ప్రధానమంత్రి రాజీవ్ గాంధీ పేరిట రాజీవ్ గాంధీ చంద్ ఖేల్‌రత్న పురస్కారం అని ఉండేది. 2021 ఆగస్టు 6 న దీని పేరును ప్రముఖ హాకీ క్రీడాకారుడైన ధ్యాన్ చంద్ పేరిట మేజర్ ధ్యాన్ చంద్ ఖేల్‌రత్న పురస్కారం అని మార్చారు.
ఇప్పటివరకు ఈ పురస్కారం వేరు వేరు విభాగాలకు చెందిన ఇద్దరేసి క్రీడాకారులకు సంయుక్తంగా రెండు సార్లు ప్రధానం చేయగా, 1993-94 లో మాత్రం ఎవ్వరికీ ఇవ్వలేదు. ఇప్పటి వరకు ఒక్క మారు మాత్రమే క్రీడా జట్టుకు పురస్కారం లభించింది. ఈ పురస్కారంలో నగదు బహుమతి 1991-92 లో లక్ష రూపాయిలు, 2000-01 లో మూడు లక్షల రూపాయిలు, 2004-05 నాటికి అయిదు లక్షల రూపాయిలు ఉంది.
అర్జున పురస్కారానికీ, ఈ పురస్కారానికి మధ్య ఉన్న ముఖ్య వ్యత్యాసం ఏమనగా - అర్జున పురస్కారాన్ని ప్రతి క్రీడలోని ఉత్తమ క్రీడాకారునికి ఇస్తారు. కానీ ఈ పురస్కారం మాత్రం క్రీడాకారులందరిలో అత్యుత్తమ ప్రదర్శన కనబరిచిన వారికి మాత్రమే ఇస్తారు. ఖేల్ రత్న అను హిందీ పదానికి క్రీడారత్నమని అర్థం.
పురస్కార విజేతలు
మార్చు| సంవత్సరం | స్వీకర్తలు | క్రీడా విభాగం | రెఫరెన్స్. |
|---|---|---|---|
| 1991–1992 | విశ్వనాథన్ ఆనంద్ | చదరంగం | |
| 1992–1993 | గీత్ సేథి | బిలియర్డ్స్ | |
| 1993–1994 # | హోమీ మోతీవాలా | యాటింగ్ (టీమ్ ఈవెంట్) | |
| పుష్పేంద్ర కుమార్ గార్గ్ | యాటింగ్ (టీమ్ ఈవెంట్) | ||
| 1994–1995 | కర్ణం మల్లీశ్వరి | వెయిట్ లిఫ్టింగ్ | |
| 1995–1996 | కుంజరాణి | వెయిట్ లిఫ్టింగ్ | |
| 1996–1997 | లియాండర్ పేస్ | టెన్నిస్ | |
| 1997–1998 | సచిన్ టెండుల్కర్ | క్రికెట్ | |
| 1998–1999 | జ్యోతిర్మయి సిక్దర్ | అథ్లెటిక్స్ | |
| 1999–2000 | ధనరాజ్ పిళ్లే | హాకీ | |
| 2000–2001 | పుల్లెల గోపీచంద్ | బ్యాడ్మింటన్ | |
| 2001 | అభినవ్ బింద్రా | షూటింగ్ | |
| 2002 # | కె.ఎం. బీనామోల్ | అథ్లెటిక్స్ | |
| అభినవ్ భింద్ర | షూటింగ్ | ||
| 2003 | అంజు బాబీ జార్జ్ | అథ్లెటిక్స్ | |
| 2004 | రాజ్యవర్ధన్ సింగ్ రాథోడ్ | షూటింగ్ | |
| 2005 | పంకజ్ అద్వానీ | బిలియర్డ్స్ మరియు స్నూకర్ | |
| 2006 | మానవ్‌జిత్ సింగ్ సంధు | షూటింగ్ | |
| 2007 | మహేంద్ర సింగ్ ధోని | క్రికెట్ | |
| 2008 | అవార్డు లేదు | ||
| 2009 # | మేరీ కోమ్ | బాక్సింగ్ | |
| విజేందర్ సింగ్ | బాక్సింగ్ | ||
| సుశీల్ కుమార్ | ఫ్రీస్టైల్ రెజ్లింగ్ | ||
| 2010 | సైనా నెహ్వాల్ | బ్యాడ్మింటన్ | |
| 2011 | గగన్ నారంగ్ | షూటింగ్ | |
| 2012 # | విజయ్ కుమార్ | షూటింగ్ | |
| యోగేశ్వర్ దత్ | ఫ్రీస్టైల్ రెజ్లింగ్ | ||
| 2013 | రోంజన్ సోధి | షూటింగ్ | |
| 2014 | అవార్డు లేదు | ||
| 2015 | సానియా మీర్జా | టెన్నిస్ | |
| 2016 # | పివి సింధు | బ్యాడ్మింటన్ | |
| దీపా కర్మాకర్ | జిమ్నాస్టిక్స్ | ||
| జితూ రాయ్ | షూటింగ్ | ||
| సాక్షి మాలిక్ | ఫ్రీస్టైల్ రెజ్లింగ్ | ||
| 2017 # | దేవేంద్ర ఝఝరియా | పారాలింపిక్ జావెలిన్ | |
| సర్దారా సింగ్ | హాకీ | ||
| 2018 # | సాయిఖోమ్ మీరాబాయి చాను | వెయిట్ లిఫ్టింగ్ | |
| విరాట్ కోహ్లీ | క్రికెట్ | ||
| 2019 # | దీపా మాలిక్ | పారాలింపిక్ ( షాట్ పుట్ , జావెలిన్ , ఇతరులు) | |
| బజరంగ్ పునియా | ఫ్రీస్టైల్ రెజ్లింగ్ | ||
| 2020 # | రోహిత్ శర్మ | క్రికెట్ | |
| మరియప్పన్ తంగవేలు | పారాలింపిక్ హై జంప్ | ||
| మానికా బాత్రా | టేబుల్ టెన్నిస్ | ||
| వినేష్ ఫోగట్ | ఫ్రీస్టైల్ రెజ్లింగ్ | ||
| రాణి రాంపాల్ | హాకీ | ||
| 2021 # | నీరజ్ చోప్రా | అథ్లెటిక్స్ | |
| రవి కుమార్ దహియా | ఫ్రీస్టైల్ రెజ్లింగ్ | ||
| లోవ్లినా బోర్గోహైన్ | బాక్సింగ్ | ||
| పి.ఆర్. శ్రీజేష్ | హాకీ | ||
| అవని లేఖా | పారాలింపిక్ షూటింగ్ | ||
| సుమిత్ ఆంటిల్ | పారా-అథ్లెటిక్స్ | ||
| ప్రమోద్ భగత్ | పారా బ్యాడ్మింటన్ | ||
| కృష్ణా నగర్ | పారా బ్యాడ్మింటన్ | ||
| మనీష్ నర్వాల్ | పారాలింపిక్ షూటింగ్ | ||
| మిథాలీ రాజ్ | క్రికెట్ | ||
| సునీల్ ఛెత్రి | ఫుట్బాల్ | ||
| మన్‌ప్రీత్ సింగ్ | హాకీ | ||
| 2022 | ఆచంట శరత్ కమల్ | టేబుల్ టెన్నిస్ | |
| 2023 # | చిరాగ్ శెట్టి | బ్యాడ్మింటన్ | [1] |
| సాత్విక్‌సాయిరాజ్ రంకిరెడ్డి | బ్యాడ్మింటన్ | [1] | |
| 2024 # | దొమ్మరాజు గుకేష్ | చదరంగం | [2] |
| హర్మన్‌ప్రీత్ సింగ్ | హాకీ | [3] | |
| ప్రవీణ్ కుమార్ | పారా-అథ్లెటిక్స్ | [3] | |
| మను భాకర్ | షూటింగ్ | [3] | |
మూలాలు
మార్చు- ↑ 1.0 1.1 "'ఖేల్‌రత్న'కు సాత్విక్‌!". Andhrajyothy. 14 December 2023. Archived from the original on 17 January 2025. Retrieved 17 January 2025.
- ↑ "ఖేల్‌రత్న పురస్కారాలను ప్రదానం చేసిన రాష్ట్రపతి". Eenadu. 17 January 2025. Archived from the original on 17 January 2025. Retrieved 17 January 2025.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 "నలుగురు 'ఖేల్ రత్న'లు". Sakshi. 3 January 2025. Archived from the original on 17 January 2025. Retrieved 17 January 2025.